Rosyjska agresja na Ukrainę spowodowała, że do Polski napływają rzesze uchodźców. Część z tych osób będzie w najbliższym czasie poszukiwać pracy na terytorium naszego kraju. Co więcej, wielu pracodawców deklaruje chęć zatrudnienia Ukraińców w swoich firmach. Wiąże się to jednak z koniecznością załatwienia pewnych formalności. Jak w praktyce wygląda zatrudnienie obywatela Ukrainy?
Informacje podstawowe
Cudzoziemcy, w tym Ukraińcy, mogą być w Polsce zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, umów cywilnoprawnych (umowy zlecenie oraz umowy o dzieło), a także mogą oni pełnić funkcję członków zarządu osób prawnych (np. spółek prawa handlowego). W praktyce jednak to te dwie pierwsze możliwości najczęściej znajdują zastosowanie.
Zanim dana osoba zostanie zatrudniona w Polsce, musi ona najczęściej przejść przez tzw. procedurę oświadczeniową. Dzięki temu możliwe jest pominięcie pewnych uciążliwych formalności, m.in. testu rynku pracy, którego celem jest zweryfikowanie, czy w danej okolicy istnieje możliwość znalezienia pracownika w ramach pomocy ze strony urzędu pracy. Należy jednak pamiętać, że w tym trybie nie można zatrudniać sezonowo cudzoziemców w rolnictwie, w gastronomii, w leśnictwie, rybactwie, leśnictwie oraz przy działalności związanej z zakwaterowaniem.
Procedura oświadczeniowa w praktyce
Zatrudnienie cudzoziemca wiąże się z koniecznością załatwienia pewnych formalności. Nie są one przesadnie skomplikowane, niemniej jednak poszczególne jej etapy trwają niekiedy dość długo.
Oświadczenie i załączniki
Pracodawca zainteresowany zatrudnieniem osoby pochodzącej z Ukrainy powinna uzyskać od kandydata do pracy kilka istotnych informacji. Chodzi tutaj o następujące kwestie:
- dane podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi: nazwa albo imię i nazwisko; NIP, REGON; adres;
- dane dotyczące cudzoziemca: (1) imię i nazwisko; (2) data urodzenia; (3) obywatelstwo; (4) dokument podróży – seria i numer, data wydania i data ważności;
- informacje dotyczące pracy powierzonej cudzoziemcowi: stanowisko/rodzaj wykonywanej pracy; nazwa i kod zawodu; symbol PKD; miejsce wykonywania pracy; rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy; wymiar czasu pracy; wysokość wynagrodzenia brutto oraz okres wykonywania pracy.
Wypełnienie oświadczenia to jednak nie wszystko. Konieczne jest także przygotowanie załączników określonych w rozporządzeniu ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca oraz wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń. Otóż są to przede wszystkim:
- ważny dowód osobisty lub inny dokument podróży potwierdzający tożsamość cudzoziemca;
- kopia wszystkich wypełnionych stron ważnego dokumentu tożsamości lub podróży;
- dowód wpłaty w wysokości 30 zł za wpis do ewidencji oświadczeń.
Rejestracja oświadczenia
Oświadczenie złożone przez cudzoziemca wraz z załącznikami podlega rejestracji. W celu jej dokonania pracodawca powinien udać się do właściwego ze względu na jego siedzibę albo ze względu na miejsce stałego pobytu kandydata urzędu pracy. Jednakże ze względu na sytuację związaną z pandemią koronawirusa tego rodzaju sprawy załatwiane są w sposób elektroniczny za pośrednictwem strony internetowej praca.gov.pl. Można tutaj wybrać jeden z dwóch typów oświadczeń – PSZ-OPWPA albo PSZ-OPWP. Pierwszy z nich jest przeznaczony dla agencji pracy, drugi zaś dla pozostałych podmiotów.
Pracodawca rejestrujący dokumenty powinien:
- wybrać z dostępnej listy urzędów właściwy dla siebie podmiot;
- wypełnić stosowny druk;
- podpiąć wcześniej zeskanowane dokumenty;
- podpisać się kwalifikowanym podpisem elektronicznym bądź profilem zaufanym;
- wysłać dokumenty.
Po dokonaniu rejestracji oświadczenie zostanie przesłane w formie elektronicznej na adres mailowy pracodawcy. Starosta, który dokonuje rozpatrzenia oświadczenia, może zwrócić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Krajowej Administracji Skarbowej informacje dotyczące przychodów i dochodów podmiotu zatrudniającego, sposobu opodatkowania, ewentualnych zaległości podatkowych i ubezpieczeniowych. Ponadto może on uzyskać informację o niekaralności zatrudniającego od Państwowej Inspekcji Pracy i Straży Granicznej.
Wpis do ewidencji
Po złożeniu oświadczenia w przedmiocie powierzenia pracy cudzoziemcowi Powiatowy Urząd Pracy dokonuje wpisu do ewidencji albo informuje o jego odmowie. Termin w tym przypadku wynosi 7 dni, aczkolwiek może ulec wydłużeniu do 30 dni, gdy dana sprawa jest bardziej skomplikowana i wymaga dodatkowych wyjaśnień.
Wpis zostanie dokonany przez Powiatowy Urząd Pracy, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:
- cudzoziemiec jest obywatelem państwa określonego w rozporządzeniu o włączeniach podmiotowych lub o zawodach;
- cudzoziemiec nie będzie wykonywał pracy sezonowej;
- wymogiem wpisania oświadczenia do ewidencji oświadczeń jest to, aby wysokość wynagrodzenia cudzoziemca nie była niższa od pracowników, którzy wykonują pracę na podobnym stanowisku bądź podobny rodzaj pracy.
Możliwość wniesienia odwołania
Jeżeli jednak Powiatowy Urząd Pracy wyda decyzję negatywną, składającemu dokumenty przysługuje prawo do wniesienia odwołania. Składa się je do ministra właściwego do spraw pracy za pośrednictwem starosty. Termin na jego wniesienie to 14 dni licząc od chwili otrzymania decyzji.
Odwołanie powinno zawierać takie elementy jak:
- miejscowość i data jego sporządzenia;
- dane wnoszącego;
- oznaczenie podmiotu, do którego jest wnoszone oraz podmiotu pośredniczącego;
- wskazanie sygnatury sprawy;
- oznaczenie rodzaju pisma – np. odwołanie od decyzji starosty;
- treść odwołania;
- podpis wnoszącego.
Jeżeli chodzi o treść odwołania, należy wskazać, iż nie musi być ona bardzo rozbudowana. W praktyce wystarcza jedynie wyrażenie swojego niezadowolenia z wydanego uprzednio rozstrzygnięcia.
Organ odwoławczy, czyli minister właściwy do spraw pracy, może podjąć decyzję, na mocy której:
- utrzyma w mocy rozstrzygnięcie wydane przez starostę;
- uchyli je w całości lub w części;
- umorzy postępowanie odwoławcze.
W razie niesatysfakcjonującego rozstrzygnięcia wydanego przez ministra właściwego do spraw pracy podmiotowi zatrudniającemu przysługuje prawo wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Jej przygotowanie jest jednak bardziej skomplikowane niż odwołania od decyzji.
Rozpoczęcie pracy przez cudzoziemca
Po uzyskaniu wpisu do ewidencji i rozpoczęciu pracy przez cudzoziemca pracodawca ma obowiązek zawiadomienia o tym fakcie Powiatowego Urzędu Pracy. Termin na dokonanie tej czynności to 7 dni. Gdyby okazało się, że cudzoziemiec nie stawił się do pracy i nie podpisał wymaganej prawem umowy, wówczas należy o tym poinformować Powiatowy Urząd Pracy.
Co ważne, w razie wystąpienia zmiany warunków pracy, które zostały określone w oświadczeniu, konieczne jest złożenie nowego oświadczenia. Istnieją jednak wyjątki od tej reguły, które są następujące:
- zmiana siedziby lub miejsca pobytu, nazwy czy formy prawnej podmiotu zatrudniającego;
- przejście zakładu pracy, bądź jego części, na innego pracodawcę;
- zawarcie umowy o pracę zamiast umowy cywilnoprawnej.
Co jest niezwykle istotne, cudzoziemiec może świadczyć pracę jedynie przez 24 miesiące po przejściu procedury oświadczeniowej. Jeżeli jej wykonywanie miałoby trwać dłużej, konieczne jest uzyskanie zezwolenia na pracę. Można się o nie starać także wcześniej, już po 3 miesiącach od rozpoczęcia pracy w Polsce w trybie oświadczeniowym.
Pomoc obywatelom Ukrainy
Zatrudnianie obywateli Ukrainy to tylko jedna z wielu form pomocy. W całej Polsce ruszyły bowiem zbiórki pieniędzy, które organizują rozmaite podmioty, przede wszystkim fundacje. Nie brakuje również inicjatyw o charakterze czysto prywatnym. Ludzie sami zbierają żywność, odzież, lekarstwa i środki czystości. Każdy może sprawdzić np. w mediach społecznościowych, gdzie w jego okolicy organizowane są akcje mające na celu wsparcie osób, które znalazły się w wyjątkowo nieszczęśliwym położeniu. Należy spodziewać się, że w najbliższym czasie pojawią się kolejne formy pomocy organizowane także przez państwo.
Wojna na Ukrainie jest konfliktem, jakiego Europa nie widziała od wielu dziesięcioleci. Tym samym nikogo nie powinien dziwić fakt, że z zaatakowanego kraju uciekają setki tysięcy uchodźców, a ogólny ich bilans może nawet sięgnąć kilku milionów. Udzielenie im schronienia jest przejawem chrześcijańskiego miłosierdzia, jednakże należy pamiętać, iż ludzie, którzy przybywają do Polski, potrzebują także pieniędzy, aby móc w miarę normalnie żyć. Z tego względu zatrudnianie Ukraińców stanie się w najbliższym czasie jeszcze częstszym zjawiskiem niż dotychczas.
Paweł Stasiuk
